Sa bawat sulok ng mundo kung saan may bumuboto, sinusubok ang demokrasya—hindi lamang ng mga nagbibilang ng boto, kundi ng mga naniniwalang may halaga pa rin ang kanilang tinig. Sa pinakamabuting anyo nito, ang demokrasya ay kolektibong pangarap ng isang bayan na naghahangad ng mas magandang kinabukasan. Ngunit sa pinakamahina nitong kalagayan, isa lamang itong tahimik na pag-asa na maaaring patahimikin ng takot, kalimutan sa kawalang-interes, o wasakin ng panlilinlang.
Ang totoo: marupok ang demokrasya. Ngunit nananatili itong pinakamasidhing puwersa ng pagbabago sapagkat ang tunay na lakas nito ay hindi lamang nakasalalay sa mga institusyon o konstitusyon—ito’y nasa kamay ng bawat mamamayan.
Sa Pilipinas, batid natin ang pagiging marupok ng demokrasya. Ang ating kasaysayan ay hinubog ng pakikibaka—mula sa pananakop, sa batas militar, hanggang sa muling pagsilang sa pamamagitan ng People Power. Tayo’y nagmartsa sa mga lansangan at tiniis ang mahabang pila sa ilalim ng araw upang masigurong mabibilang ang ating boto. Ipinagsapalaran natin ang kaligtasan upang maipahayag ang katotohanan sa panahon ng panganib. Ngunit sa kabila ng lahat ng ito, nananatili pa rin tayong bukas sa banta ng korapsyon, disimpormasyon, panunupil, at unti-unting pagkawala ng tiwala sa pamahalaan.
Kapag ang karapatang bumoto ay ninakaw—sa pamamagitan man ng tahasang pagdiskaril, pagkabigo ng teknolohiya, o tahimik na pag-udyok ng kawalang-pag-asa—hindi lamang boto ang nawawala kundi ang paniniwala. At kapag ang tao ay tumigil sa paniniwalang kaya niyang baguhin ang hinaharap, nagsisimula nang mamatay ang demokrasya.
Ang mga Tagamasid ng Halalan ang Nagliligtas sa Demokrasya—Bakit Kailangan Pa Natin ng Mas Marami sa Kanila?
Kaya’t ang pagprotekta sa karapatang bumoto ay hindi lamang isyung pampulitika—ito’y isyu ng pagkatao. Ito’y tungkol sa paninigurong walang tinig na masyadong maliit para pakinggan, walang pamayanang masyadong liblib para katawanin, at walang mamamayang kailanman ay magiging invisible. Ito ay paalala na ang demokrasya ay hindi basta-basta namamana—ito’y pinaghihirapan, ipinaglalaban, at binubuo ng bawat henerasyon.
Ang pag-asa ang pintig ng puso ng demokrasya. Bawat botanteng pumipila nang madaling-araw, bawat volunteer na nagpupuyat sa pagbibilang ng boto, bawat mamamahayag na handang isugal ang kaligtasan para sa katotohanan, bawat guro na nagpapaliwanag kung bakit mahalaga ang isang boto—lahat sila ay patunay na ang demokrasya ay hindi lamang sistema ng pamahalaan, kundi isang akto ng pananampalataya sa isa’t isa.
Itinuturo ng kasaysayan na ang karapatang bumoto ang una sa mga inaagaw, at huli sa mga ibinabalik, kapag ang kalayaan ay pinipigilan. Kaya’t kailangang hindi ito ipagsawalang-bahala, lalo na sa panahong puno ng takot at pagkakahati. Dapat itong pangalagaan, palawakin, at ipagdiwang.
Sa panahon ngayon ng mabilis na teknolohiya at matinding paghahati-hati ng opinyon, naging kalakal na ang sinisismo. Ngunit ang pagsuko sa sinisismo ay pagbibigay-daan sa mga hindi nais makinig. At tayo, ang mamamayan, ay lumaban nang napakatagal para lamang isuko ang lahat.
Kaya’t gawin nating panawagan ito—hindi lang para bumoto, kundi para ipaglaban ang karapatang bumoto ng bawat isa. Gawing mas madaling makaboto ang bawat Pilipino. Turuan ang kabataan ng kasaysayang kaakibat ng bawat balota. Tutulan ang anumang uri ng panunupil sa pagboto. At higit sa lahat, muling maniwala sa kapangyarihan ng mamamayan.
Sapagkat marupok man ang demokrasya,
Kapag ito’y binubuhay ng bayan,
Hindi ito kailanman magigiba.
