Naaalala ko pa ang unang pagkakataon na nakita ko ang aking pangalan bilang manunulat sa Manila Bulletin. Ito ang sandaling isinilang ang “Night Owl,” ang kolum na nagsilbing aking boses, aking tala sa nagbabagong pananaw sa mundo. Bata pa ako noon—punô ng mga ideya, sabik na ibahagi ang mga kuwentong mahalaga sa akin. Ang una kong kolum ay tungkol sa pag-ibig at pasensiya—ang kuwento ng aking mga magulang, ang higit dalawang dekadang paglalakbay nila bago ikasal, at ang mga aral na hindi nila sinasadyang naipamana sa akin. Ngayon, habang inaalala ko iyon, napagtatanto ko kung gaano kalaki ang pagbabago sa aking pagsulat sa paglipas ng mga taon. Habang ako ay tumanda at patuloy na hinaharap ang iba’t ibang yugto ng buhay, gayon din ang naging pag-unlad ng aking mga kolum.
Ang maging bahagi ng Manila Bulletin—isa sa pinakamatanda at pinakaginagalang na pahayagan sa Pilipinas—ay napakalaking pribilehiyo. Ang makapag-ambag sa 125 taon nitong kasaysayan ay hindi lamang karangalan kundi isang responsibilidad. Naging saksi na ito sa napakaraming kabanata ng ating bansa, naging daluyan ng katotohanan, at gabay ng maraming henerasyon ng mga Pilipino. Ang mailathala ang aking mga kaisipan, pananaw, at pagninilay sa mga pahina nito ay isang bagay na lubos kong ipinagmamalaki.
Sa paglipas ng panahon, unti-unting nagbago ang aking kolum, kasabay ng aking personal na pag-unlad. Mula sa pagsusulat bilang isang estudyante na puno ng idealismo at mataas na pangarap, naging pagsusulat ito ng isang anak na hinubog ng karunungan at sakripisyo ng aking mga magulang. Dumating din ang panahon ng paglilingkod sa gobyerno, kung saan isinulat ko ang tungkol sa mga polisiya, imprastraktura, at pamamahala, habang hinahanap ko kung paano makapagbigay ng positibong epekto sa lipunan. At ngayon, nagsusulat ako bilang isang tagapagtatag ng startup, isang dalubhasa sa AI, na naniniwalang may kapangyarihan ang teknolohiya na hubugin ang kinabukasan. Nag-iba ang aking mga salita, lumalim ang aking mga pananaw, ngunit nanatili ang aking dedikasyon sa pagsasalaysay ng mga kuwento.
Nakakaaliw balikan ang aking mga naunang naisulat, lalo na ang unang kolum ko tungkol sa aking ama. Itinuro niya sa akin na may halaga ang paghihintay, gaano man katagal—na ang pag-ibig ay hindi lamang pansamantalang bugso ng damdamin kundi pangmatagalang katapatan. Na araw-araw mong pipiliin ang taong mahal mo, sa kabila ng lahat ng hirap, dahil iyon ang tunay na diwa ng pag-ibig. Na hindi laging magarbo ang mga pangyayari sa buhay; madalas, nasa maliliit at tahimik na sandali nakabatay kung sino ba talaga tayo.
Demokrasya: Haligi ng Pag-unlad at Pananagutan
Sa pagdaan ng mga taon, natutunan kong ang pagsusulat ay katulad din ng pag-ibig—isa itong pangako. Ito’y pagpiling humarap sa papel, isatitik ang mga salita, at habiin ang mga kuwento na makaaantig ng damdamin ng mambabasa. Binigyan ako ng Manila Bulletin ng plataporma upang gawin ito—ibahagi ang aking boses sa libu-libo, marahil maging sa milyun-milyong tao na sumubaybay sa aking paglalakbay.
Nanatiling matatag ang pahayagang ito sa paglipas ng panahon, patuloy na umaangkop sa pagbabago ng anyo ng pamamahayag habang pinananatili ang tungkulin nitong maghatid ng totoo at mahalagang impormasyon. Bilang isang kolumnista, nakita ko kung paano hinuhubog ng mga kuwento ang pananaw ng mga tao, kung paano ito umaakay sa kanilang pagpapasya, at nagbibigay-liwanag lalo na sa mga panahong hindi maliwanag ang daan. Hindi lamang publikasyon ang Manila Bulletin—ito ay haligi ng midya sa Pilipinas, pinagkakatiwalaang mapagkukunan ng balita at opinyon.
Habang ipinagdiriwang ko ang makasaysayang anibersaryong ito kasama ang Manila Bulletin, sinasalamin ko kung paano rin nakipagsabayan ang aking paglalakbay sa mga pahina nito. Utang ko sa mga editor ang paggabay, sa mga mambabasa ang patuloy na pagtangkilik at pagpuna, at sa lahat ng sandaling sa pamamagitan ng pagsusulat ay naunawaan ko ang sarili kong pananaw sa mundo. Lubos akong nagpapasalamat na maging bahagi ng kasaysayan ng institusyong ito, at makapagbahagi, kahit kaunting bahagi lamang, sa patuloy nitong pamana.
Punô ng pag-asa ang hinaharap. Patuloy na magbabago ang pamamahayag, kasabay ng mabilis na pag-unlad ng teknolohiya. Ang AI, digital transformation, at mga bagong plataporma sa midya ay babago sa paraan ng ating pagkukuwento. Ngunit sa kaibuturan nito, mananatiling pareho ang esensiya ng pagsusulat—katotohanan, epekto, at pagtalakay sa karanasang pantao. Umaasa akong patuloy akong makapagsusulat, patuloy na lalago, at magbabahagi ng mga kuwentong may saysay, tulad ng patuloy na ginagawa ng Manila Bulletin sa loob ng 125 taon.
Isang pribilehiyong maging bahagi ng kasaysayan nito. Isang karangalang maimprinta ang aking mga salita sa mga pahina nito, bitbit ko ang karanasang ito saanman ako dalhin ng buhay. At habang nagpapatuloy ako sa aking landas—bilang tagapagtatag ng startup, tagapagtaguyod ng AI, o anumang susunod na yugto—mananatili akong manunulat sa kaibuturan ng aking puso.
Maligayang ika-125 anibersaryo, Manila Bulletin. Maraming salamat sa pagbibigay sa akin ng tahanan para sa aking mga salita, mga kuwento, at aking tinig.
